Poczucie Własnej Skuteczności – Absolutny Fundament Ludzi Sukcesu

Co to jest Poczucie Własnej Skuteczności? Czym różni się od poczucia własnej wartości? Jakie znaczenie w osiąganiu sukcesu ma poczucie sprawstwa? Dlaczego jedni ludzie realizują swoje cele i marzenia, podczas gdy inni nawet nie podejmują próby?

Jakiś czas temu popełniłem artykuł na blogu o tym, jak osiągnąć sukces (klik). Pisałem w nim o czterdziestu Złotych Zasadach, które z mojej perspektywy mają największy wpływ na osiąganie sukcesu. Jest jednak coś, o czym jeszcze nie wspomniałem. To absolutny fundament sukcesu, początek i koniec wszystkiego, co w życiu osiągamy oraz najważniejsza cecha Ludzi Sukcesu. Tym czymś jest Poczucie Własnej Skuteczności.

Czym ono jest i jak je rozwijać? O tym przeczytasz w poniższym artykule.

Poczucie Własnej Skuteczności – czym jest, a czym nie?

Pewnie nie raz w życiu słyszałeś komentarze w stylu: „dasz radę”, „kto, jak nie ty”, albo „nigdy się nie poddawaj”… Często jednak są to pustosłowia powtarzane przez inne osoby, aby dodać Ci otuchy. Nic Ci po nich, jeśli faktycznie nie wierzysz w to, że sobie poradzisz w określonej sytuacji i nie masz na to dowodów.

Na to, co w życiu osiągamy, ma wpływ wiele czynników. Są to między innymi: nasze oczekiwania wobec przyszłości, nabyte umiejętności, doświadczenia, okoliczności zewnętrzne oraz wiele innych. Często są to rzeczy, które są niewystarczające do osiągnięcia sukcesu albo nie do końca od nas zależą.

Poczucie Własnej Skuteczności natomiast jest tym, co odnosi się do samego działania i nad czym masz pełną kontrolę. To wyraz tego, w jaki sposób o sobie myślisz, co robisz, jak podchodzisz do wyzwań, problemów i jak traktujesz porażki.

Definicja Poczucia Własnej Skuteczności

Pierwszy raz pojęcia tego użył w 1977r. Albert Bandura – psycholog kanadyjski, twórca teorii społecznego uczenia się. Zajmował się on modyfikacją ludzkich zachowań. W wyniku badań, jakie prowadził, okazało się, że wyższe Poczucie Własnej Skuteczności zwiększa motywację do działania i wiąże się z lepszymi osiągnięciami. W kolejnych latach badania były wielokrotnie powtarzane, a ich wyniki były bardzo podobne. Czym zatem jest Poczucie Własnej Skuteczności? I jaka jest jego definicja?

Poczucie Własnej Skuteczności (samoskuteczność) – to przekonanie i wiara w to, że jest się w stanie realizować zadania o różnym stopniu trudności i w różnych okolicznościach. Pomaga też rozwiązać określone problemy, przed którymi stawia nas życie lub osiągać wyznaczone cele. Poczucie skuteczności jest centralnym elementem poczucia sprawstwa. Czasem pojęcia te stosowane są zamiennie, jednak to drugie jest nieco szerszą kategorią.

Wiara we własną skuteczność determinuje to i w jaki sposób o sobie myślisz. Wpływa na motywację do działania, to jak się zachowujesz i jakich wyborów dokonujesz. Decyduje również o tym, czy od zamiarów przechodzisz do działania, jaki wkładasz w nie wysiłek oraz jak długo w nich wytrwasz. Poziom naszej motywacji i realizacja zadań zależy bowiem bardziej od tego, co myślimy na swój temat, niż od obiektywnych okoliczności zewnętrznych.

Czym Poczucie Własnej Skuteczności nie jest?

Poczucie skuteczności to nie to samo, co poczucie własnej wartości, czy wysoka samoocena, choć się z nimi wiąże.

Wysokie poczucie własnej wartości nie jest wystarczającą cechą do osiągania sukcesów. Czasem może nawet przeszkadzać. Osoby, które mają bardzo wysoką samoocenę, często nie podejmują żadnych działań, ponieważ przejmują się tym, jak wypadną i co pomyślą na ich temat inni ludzie, gdyby coś poszło nie tak. Osoby takie wybierają również często łatwiejsze zadania, aby nie musieć mierzyć się z porażką.

Zdarza się również, że samoocena jest budowana sztucznie. Na przykład u osób, którym ciągle mówi się o ich wyjątkowości, jednak nie stoją za nimi konkretne osiągnięcia albo opierając się wyłącznie na wyglądzie zewnętrznym.

Poczucie sprawstwa opiera się natomiast na własnych doświadczeniach i rzeczywistych sukcesach. Dlatego optymalnym rozwiązaniem, jest mieć wysokie poczucie skuteczności i umiarkowane poczucie własnej wartości.

Cechy Poczucia Własnej Skuteczności

Bandura wyodrębnił trzy cechy Poczucia Własnej Skuteczności:

1. Zasięg

Decyduje on o tym, czy będziesz podejmować się zadań tylko łatwych, czy również tych trudniejszych. Im wyższe masz poczucie skuteczności, tym większych sukcesów będziesz oczekiwać w zadaniach trudnych i złożonych.

2. Ogólność

Dotyczy ona tego, czy oczekujesz sukcesów w konkretnych zadaniach, czy w życiu w ogóle. Może być bowiem tak, że w jakimś obszarze czujesz się bardziej kompetentny, niż w innym. Mówimy wówczas o specyficznym Poczuciu Własnej Skuteczności, które wpływa na to, że w jednym obszarze osiągasz sukcesy a w innym nie.

3. Siła

Od niej zależy przede wszystkim to, czy się nie poddasz i wytrwasz w realizacji swoich postanowień, pomimo trudności pojawiających się na Twojej drodze. Osoby o silnym Poczuciu Własnej Skuteczności będą ciągle ponawiały swoje wysiłki, pomimo przeciwności i porażek.

Aby zwiększyć szansę na osiąganie sukcesów i realizację swoich marzeń, warto przyjrzeć się tym trzem wymiarom skuteczności i określić, które z nich chcesz najbardziej rozwinąć.

Skąd się bierze i od czego zależy poczucie sprawstwa w życiu?

Ludzie różnią się poglądami na temat zdolności i możliwości osiągania sukcesu. Jedni uważają, że zdolności są czymś stałym i niezmiennym. Kiedy podejmują się jakichś wyzwań i osiągają sukces, uznają go za dowód swoich zdolności. Kiedy ponoszą porażkę, uznają ją za ostateczne potwierdzenie ich braku. Nie wierzą, że mogą je rozwinąć. Efektem tego jest niskie Poczucie Własnej Skuteczności.

Inni ludzie uważają zdolności i umiejętności za efekt uczenia. Każda sytuacja dla takich osób jest okazją, aby się rozwinąć i nauczyć się czegoś nowego. Kiedy pojawiają się na ich drodze do sukcesu trudności, podejmują dodatkowy wysiłek, aby je „pokonać”.  Porażki natomiast, pokazują im, nad czym muszą jeszcze popracować.

Sposób wychowania w dzieciństwie

Poczucie Własnej Skuteczności rozwija i utrwala się już w naszym dzieciństwie. Od sposobu wychowania dużo zależy. Jeśli byłeś wyręczany przez rodziców przy każdej okazji, prawdopodobnie Twoje poczucie skuteczności w życiu dorosłym będzie na niskim poziomie. Jeśli Twoi rodzice dopingowali Cię w obliczu porażek, stawiali Ci umiarkowane wyzwania, stymulując Cię do rozwijania nowych umiejętności, możliwe, że będziesz bardziej skuteczny w dorosłym życiu.

Samospełniające się proroctwo

Kiedy jesteś starszy, coraz większą rolę zaczyna odgrywać samopotwierdzanie i samowzmacnianie. Osiągając sukcesy, wzmacniasz swoje poczucie skuteczności, natomiast doświadczając porażki, potwierdzasz w pewnym sensie swoją bezradność. Od tego, w jaki sposób podchodzisz do sukcesu i porażki, zależeć będzie Twoje Poczucie Własnej Skuteczności.

Działa tutaj również zasada samospełniającego się proroctwa. Polega ona na tym, że jeśli oczekujesz w stosunku do siebie określonych efektów, to wpływasz na swoje zachowania lub zdarzenia w sposób, który ostatecznie powoduje spełnienie tych oczekiwań. Więcej na ten temat napiszę w osobnym artykule.

Lokalizacja poczucia kontroli

Poczucie skuteczności jest również silnie związane z lokalizacją kontroli. Można ją przedstawić na kontinuum od wewnętrznego do zewnętrznego poczucia kontroli. Jest to jeden z wymiarów osobowości człowieka. Decyduje on o tym, czy przypisujesz swoje sukcesy i porażki czynnikom zewnętrznym, czy czujesz się ich autorem. Im bardziej jesteś przekonany o tym, że jesteś Panem swojego losu i masz wpływ na to, co Cię w życiu spotyka, tym Twoje poczucie sprawstwa będzie wyższe (i odwrotnie).

Umiejętność odraczania gratyfikacji

Cecha ta wiąże się z umiejętnością kontrolowania i regulowania emocji. Odroczona gratyfikacja to umiejętność powstrzymania się od mniejszej przyjemności teraz, na rzecz otrzymania większej nagrody w przyszłości. Będzie ona wiązała się głównie z siłą poczucia skuteczności, o której wspominałem wyżej (więcej na ten temat w osobnym wpisie ;)).

To moim zdaniem jedne z ważniejszych rzeczy, które wpływają na poczucie sprawstwa.

Dlaczego warto rozwijać poczucie skuteczności?

Poczucie skuteczności różnicuje ludzi pod względem odczuwania, myślenia i działania.

Im bardziej jesteś przekonany o tym, że możesz rozwiązać dany problem, tym Twoja motywacja do działania wzrasta, a lęk przed działaniem maleje. Im wyżej oceniasz swoją samoskuteczność, tym ambitniejsze cele będziesz sobie stawiać. Zwiększy się też Twoje zaangażowanie i wysiłek wkładany w ich realizację. Będziesz wytrwale dążył do celu, pomimo trudności i ponoszonych po drodze porażek.

Wysokie Poczucie Własnej Skuteczności wpływa również na tzw. rachunek zysków i strat. Ludzie z wysokim poczuciem sprawstwa skupiają się głównie na korzyściach i możliwościach wynikających z danego działania. Mniej na przeszkodach i kosztach, które w związku z tym muszą ponieść.

Ludzie z wysokim poczuciem skuteczności są bardziej optymistyczni i zadowoleni z życia. Żyją zdrowiej i rzadziej ulegają wypaleniu zawodowemu.

Natomiast niskie Poczucie Własnej Skuteczności wiąże się często z lękiem, stresem i poczuciem bezradności w obliczu wyzwań.

Jak zwiększyć Poczucie Własnej Skuteczności?

Na początek przyjrzyj się swoim poglądom na temat Twoich zdolności i predyspozycji. Zastanów się, czy czasem  nie podchodzisz do zadań i wyzwań z góry przyjętym założeniem, że nie dasz rady albo że nie masz wystarczających umiejętności, aby im podołać. Od Twojego myślenia bowiem bardzo wiele zależy.

Im bardziej wierzysz w to, że umiejętności są wartością niezmienną, tym mniejsza szansa na sukces. Im większe przekonanie na temat tego, że masz wpływ na swoje życie i potrafisz coś osiągnąć, tym więcej wysiłku będziesz wkładać w realizację swoich celów i marzeń.

Dlatego, zanim z góry ocenisz, że jakiś cel jest poza Twoim zasięgiem, podejdź do niego na zasadzie “spróbuję” i potraktuj go, jako szansę na nauczenie się czegoś nowego.

Wspominany wcześniej psycholog i badacz Albert Bandura wyróżnił cztery główne źródła budowania Poczucia Własnej Skuteczności:

1. Sukcesy w wykonywaniu dotychczasowych zadań

Rzeczywiste osiągnięcia to najważniejszy element budowania poczucia sprawstwa w życiu. Aby Twoje poczucie skuteczności było silne, konieczne jest doświadczanie wielu trudności w realizacji celów i wkładanie dużego wysiłku w ich osiąganie. Im więcej sukcesów masz na koncie, tym Twoja wiara w samoskuteczność będzie wyższa.

Jeśli masz niskie Poczucie Własnej Skuteczności, doskonale sprawdzi się zasada małych kroków. Nie stawiaj sobie od razu wysoko poprzeczki, tylko działaj zasadą małych kroków i stopniowo zwiększaj trudność zadań. Skupiaj się na strefie najbliższego rozwoju. Zanim nauczyłeś się jeździć na rowerze, będąc dzieckiem, najpierw uczyłeś się raczkować, później chodzić a na końcu biegać.

Jeśli ponosisz porażkę, zastanów się, co Cię do niej doprowadziło. Wyciągnij lekcje na przyszłość i spróbuj ponownie w nowy sposób.

Rejestruj swoje sukcesy i analizuj strategie ich osiągania. Nic tak nie motywuje i nie wzmacnia wiary w siebie, jak spojrzenie wstecz na to, co już udało się nam osiągnąć.

2. Obserwowanie zachowań innych (modelowanie)

Drugim sposobem wzmacniania Poczucia Własnej Skuteczności jest obserwowanie innych ludzi. Skupiaj się nie tylko na efektach ich działań, ale również na strategiach i działaniach, które ich do tych efektów doprowadziły.

Paradoksalnie, to nie obserwowanie autorytetów i ludzi, których oceniasz jako dużo lepszych od siebie, da Ci najlepsze efekty.  Badania pokazują, że najwięcej skorzystasz na obserwacji takich, których uważasz za podobnych do Ciebie. Podobnie jest z rodzajem działań. Im zadania czy cele tych osób będą bardziej przypominały Twoje, tym bardziej będziesz skłonny uznać, że skoro oni potrafią je zrealizować, to Ty również jesteś do tego zdolny.

3. Perswazja słowna (informacje zwrotne i sugestie)

Perswazja słowna może przybierać formę samoinstruowania lub wymagać obecności innych ludzi. Jak już pisałem, to, w jaki sposób o sobie myślimy i jak do siebie mówimy, ma duży wpływ na podejmowanie (lub nie) działań.

Pochwały oraz sugestie ze strony ważnych dla nas osób i autorytetów, mogą wywierać na nas silny wpływ i motywować do zwiększonego wysiłku. Mogą jednak również ciągnąć nas w dół, jeśli pojawi się nieuzasadniona krytyka z ich strony. Badania wskazują, że siła informacji zwrotnej i sugestii ze strony innych osób, jako źródła rozwijania Twojego poczucia skuteczności będzie zależała od takich czynników jak: fachowość, wiarygodność i atrakcyjność tych osób.
Dlatego starannie dobieraj osoby, z którymi spędzasz najwięcej czasu, i które prosisz o radę.

Pomimo że jest to najsłabsze i najmniej trwałe źródło budowania samoskuteczności ze wszystkich wymienionych, to jest istotnym źródłem utrzymywania motywacji do działania na drodze do sukcesu.

4. Stan emocjonalny i energia

Nie od dziś wiadomo, że emocje „rządzą” naszym życiem. Niestety silne pobudzenie emocjonalne nie sprzyja wysokiej efektywności w realizacji zadań. Odczuwanie silnych emocji takich jak: strach czy złość będzie negatywnie wpływać na ocenę rzeczywistości i obniżać Twoje Poczucie Własnej Skuteczności. W podobny sposób będzie działało na Ciebie zmęczenie.

Analogicznie, bycie w dobrym nastroju, opanowanie i spokój będą Twoją samoskuteczność poprawiać. Ludzie oczekują sukcesu zwłaszcza wtedy, gdy nie męczą ich przykre napięcia, bądź niechciane i przykre pobudzenie.

Dlatego obserwuj swoje emocje i pracuj nad świadomością tego, w jaki sposób wpływają na Twoje myśli i ciało. Rób rzeczy, które wzbudzają w Tobie pozytywne uczucia, dbaj o odpowiedni poziom energii, redukuj stres i regularnie dbaj o odnowę.

Najważniejsze zadania realizuj wtedy, kiedy jesteś w pełni sił i w dobrym nastroju.

Poczucie Własnej Skuteczności – co dalej?

Jednym z narzędzi do badania samoskuteczności jest GSES – Skala Uogólnionej Własnej Skuteczności. Jeśli ciekawi Cię, jak silne jest Twoje Poczucie Własnej Skuteczności, możesz zwrócić się do psychologa, który przeprowadzi z Tobą ten test. Dobry psycholog pomoże Ci również zaplanować działania, które rozwiną w Tobie tę cechę.

Skuteczność w życiu i biznesie jest również centralnym elementem moich działań. Jeśli więc chcesz rozwijać w sobie tę cechę, zapisz się na mój newsletter, aby nie przegapić kolejnych wpisów.  A przy okazji otrzymasz bezpłatnego ebooka. 😉

Możesz również:

• Polubić i dodać do obserwowanych mój fanpage na Facebooku.
• Dołączyć do moje grupy na FB Rozwój Osobisty i Zarządzanie Czasem w Praktyce.
• Dodać mnie do swoich kontaktów w LinkedIn.
• Zostawić ślad po sobie w komentarzu poniżej i udostępnić ten wpis w swoich social media 😉

Jeśli interesuje Cię temat skuteczności, z pewnością spodoba Ci się również wpis: Efektywność Osobista i Zarządzanie Sobą – 10 Filarów Produktywności.

Dzięki, że tutaj jesteś i pamiętaj, że możesz więcej, niż Ci się wydaje. 😉
Mariusz Tomaszewski – Coach, Trener, Psycholog

P.S. Ciekawy artykuł? Udostępnij proszę i pomóż mi docierać do innych.